از8 مارس تا 8 مارس

سالی که گذشت، آیا سال خوبی برای زنان بود؟ این سئوالی است که در هر مبدا زمانی از خود می­پرسم و ناخودآگاه مرور می­کنم آنچه رفته است را، و حالا این مبدا زمانی، 8 مارس است، روز زن.

اینک مرور مرا از حوادث 8 مارس 2008 تا 8 مارس 2009 در زیر می­خوانید:

* لایحه حمایت از خانواده! اتحادی ناخواسته

شاید بتوان گفت جنجالی­ترین مسئله­ای که فعالان حوزه زنان در یک سال اخیر با آن مواجه بودند لایحه حمایت از خانواده بود. این لایحه تیر ماه 1386 در هیئت وزیران به تصویب رسید و به مجلس تقدیم شد و از همان ابتدا مورد انتقاد فعالان حوزه زنان قرار گرفت. ماده 23 این لایحه اختیار همسران دائم بعدی را با اجازه دادگاه و پس از احراز توانایی مالی مرد با تعهد اجرای عدالت بین همسران مجاز می­دانست و ماده 25 آن وزارت امور اقتصادی و دارایی را موظف می­کرد که از مهریه­های بالاتر از حد متعارف به صورت  تصاعدی در هنگام ثبت ازدواج، مالیات وصول نماید.

طیف­های مختلف زنان مخالفت خود را با لایحه حمایت از خانواده اعلام نمودند و سخنرانی­ها و نشست­های ­بسیاری در نقد آن ­برگزار شد.

تیر ماه 1387، کلیات لایحه حمایت از خانواده درکمیسیون قضایی و حقوقی مجلس به تصویب رسید و با واکنش شدید زنان مواجه شد. این اعتراض­ها به صورت پخش بروشور، کارت پستال، زدن وبلاگ و... با شدت بیشتری ادامه یافت. 10 شهریور 87 ، حضور گروه­های مختلف زنان در ساختمان مجلس که خواستار خروج لایحه حمایت از خانواده از دستورکار مجلس بودند، سبب شد لایحه همان روز به صورت موقت از دستورکار خارج و به کمیسیون قضایی سپرده شود. در نهایت در 19 شهریور ماه، کلیات لایحه بدون مواد مورد اعتراض زنان در صحن علنی مجلس به تصویب رسید. گرچه در آذر ماه، ماده 23 با اندک تغییراتی، به لایحه بازگشت.


*تغییر در قوانین، کج­دار و مریز

اصلاح قانون ارث از جمله مصوباتی بود که پس از کش­وقوس­های فراوان بالاخره به سرانجام رسید.  این طرح که بر مبنای آن، زن می­تواند از همه اموال شوهر ارث ببرد و درمجلس ششم به تصویب رسیده بود در سال 83 توسط شورای نگهبان رد شد. در مجلس هفتم هم پیگیری­هایی برای این طرح انجام شد و در نهایت، 11 آذر 1378 در کمیسیون قضایی مجلس به تصویب  رسید،  و در 8 بهمن ماه در صحن علنی مجلس به تصویب نهایی رسید تا جزء معدودقوانینی­باشدکه­به­نفع­زنان­بهبودمی­یابد.در دی ماه 1378 معاون امور اسناد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور از  اضافه شدن دو شرط به شروط دوازده گانه چاپی دفترچه­های نکاحیه خبر داد. بندهای 13 و 14به شروط­ عقدنامه اضافه شد با این مضمون « مهریه به­صورت عندالمطالبه می­باشد» و «مهریه به­صورت عندالاستطاعه می­باشد» و زوجین می­توانند به نشانه تایید، یکی از آنان را، امضا نمایند. این مسئله برای جلوگیری از زندانی شدن مردان به خاطر مهریه صورت گرفت. با توجه به قوانین موجود مهریه به عنوان تنها حربه زنان در اختلافات خانوادگی محسوب می­شود و تحقیقات ثابت کرده­اند زنان زمانی اقدام به مطالبه مهریه می­کنند که اختلافات به اوج خود برسد. عدم آگاهی از اضافه شدن این شروط وعدم اطلاع­رسانی بسیاری از سردفترها به همراه  احساسات رایج در هنگام ازدواج باعث بی توجهی به این شروط می­شود و اختیار مهریه را از دست زنان خارج می­کند.

*امنیت اجتماعی، طرحی برای تمام فصول

طرح برخورد با بدحجابی در قالب طرح امنیت اجتماعی در یک سال اخیر ادامه یافت. این طرح نه فقط در فصل گرما که در تمام ماه­های سال مهمان خیابان­های شهر بود؛ با این تفاوت که در فصل گرما تعداد گشت­های ارشاد برای برخورد با بدحجابی افزایش یافت. اگرچه بارها در سخنان متولیان این طرح سعی شد حد این بدحجابی تعیین شود، اما همچنان ملاک برخورد نامعلوم است. علاوه بر این آشفتگی­های فراوان در نحوه برخورد با افرادِ به اصطلاح بدحجاب و مجرم انگاشتن آن­ها و حاکم شدن جو پلیسی در خیابان­ها، باعث شد این طرح به جای برقراری امنیت در شهر، فضایی پر تنش و استرس برای زنان به وجود آورد، فضایی که تمام سال بر زنان تحمیل شد.

*بومی­گزینی، طرحی در ادامه سهمیه­بندی جنسیتی

بحث سهمیه­بندی جنسیتی کنکور از جمله مسایل ماندگاری شده است که انگار هر سال باید با آن دست­و­پنجه نرم کرد، گرچه این طرح امسال با تغییراتی همراه بود و این بار با اعلام رسمی و اضافه نمودن بومی­گزینی یا «الزام دانشگاه­ها به پذیرش دانشجویان دختر در محل سکونتشان». رئیس سازمان­سنجش در آذرماه 1387 اعلام کرد، سهمیه­بندی جنسیتی و بومی­گزینی در کنکور سال 88 به طور رسمی در پذیرش ­دانشجو برای ­دانشگاه­ها ­اِعمال ­می­شود. اجرای سهمیه­بندی کنکور، از سال 1377 که برای نخستین بار تعداد ورودی دختران بر پسران پیشی گرفته بود، مطرح شد. سال 1382 این بحث دوباره مطرح شد، که اجرای آن با تلاش فعالان زن و نامه نمایندگان مجلس متوقف شد. در سال 86 رئیس سازمان سنجش شیوه اِعمال آن را این­گونه تشریح کرد، حداقل ورود شامل 30 درصد دختر، 30 درصد پسر و بقیه داوطلبان به صورت رقابتی پذیرش می­شوند. توجیه رایج برای اجرای این طرح­ها ایجاد تعادل در فضای آموزشی است، درحالی­که ایجاد این تعادل را باید در عوامل دیگری جستجو کرد. عواملی نظیر عدم تناسب بازار کار و آموزش عالی، ناکارآمد بودن رشته­های تحصیلی، قوانین خدمت نظام وظیفه ... ، و نه بار ناکارامدی سیستم را بردوش دخترانی گذاشت که تحصیل را به عنوان تنها راه ارتقای وضعیت ­خود می­دانند. در کنکور سال 87 علاوه بر سهمیه­بندی جنسیتی از بومی­گزینی جنسیتی هم استفاده شد و نتیجه آن آشفتگی­هایی در قبولی دانشگاه­ها بود که علیرغم اعتراضات بسیار همچنان ادامه دارد.

*جوایز بین المللی

امسال جوایزی به زنان تعلق گرفت. نخستین جایزه کمیته بین­المللی حقوق بشر ایتالیا به نسرین ستوده وکیل دادگستری و فعال حقوق بشر اهدا شد. وی­ به دلیل ممنوع الخروج شدن نتوانست در مراسم اهدای­ جوایز ­شرکت ­کند.

در ژانویه 2009 طی مراسمی جایزه سیمون دوبوار به کمپین یک میلیون امضا اهدا شد و سیمین بهبهانی به­عنوان نماینده از سوی کمپین در مراسم شرکت کرد و جایزه را دریافت نمود. وجه نقدی این جایزه به بنیاد سیمون دوبوار اهدا شد.

*مرگ، در نزدیکی

سالی که گذشت سال بی مرگی نبود و در آن زنان نامداری از این جهان رخت بربستند. مریم فیروز از بنیانگذاران شاخه زنان حزب توده، در اسفند 1386 و در سن 95 سالگی از دنیا رفت. وی دختر عبدالحسین فیروز (فرمانفرما) بود. او در سال­های مبارزه، زندان و مهاجرت را متحمل شد و به همراه همسر خود ­سال­ها به­فعالیت­های­سیاسی­پرداخت.
طاهره صفارزاده
نویسنده، محقق، شاعر و مترجم، صبح روز شنبه 4 آبان 87 ، در بیمارستان ایرانمهر و در اثر ضایعه مغزی، در سن ۷۲ سالگی درگذشت. وی در ماه مارس ۲۰۰۶ هم‌زمان با برپایی روز جهانی زن، از سوی سازمان نویسندگان آسیا و آفریقا به عنوان شاعر مبارز و زن نخبه‌ دانشمند مسلمان برگزیده شد.

و بالاخره آیا سالی که گذشت سال خوبی برای زنان بود؟ شاید نه! اما می­توان امیدوار بود که سال خوبی در انتظارمان باشد، سالی بهتر از سالی که گذشت...